Algemeen
Dermatitis perioralis of clowns-eczeem is ontsteking van de huid rond de mond.
Symptomen
- Symmetrische roodheid en groepsgewijs voorkomende kleine (1-3 mm) erythemateuze papels rond de mond
- Hierbij blijft een zoom van enkele millimeters rond het lippenrood gespaard.
- Soms is enige schilfering aanwezig
- Soms branderigheid, een strak gevoel en soms jeuk.
- Soms ook klachten rond de neus en ogen, op de kin of op het voorhoofd.
- Zeep en crèmes kunnen op deze plekken een prikkend gevoel geven.
Oorzaken
Oorzaak is onbekend. Het wordt vaak veroorzaakt door:
- producten om de huid te verzorgen en make-up, zoals:
- crèmes
- zonnebrand-crèmes
- lotions
- zalf
- gezichts-reinigers
- foundation
- lippenstift
- lippenbalsem
- hormonen (corticosteroïden) op het gezicht
Dat kan een crème of zalf met deze hormonen zijn.
De hormonen kunt u ook op uw huid krijgen als u ze moet inademen. Bijvoorbeeld bij astma.
Differentiaal diagnose
- Rosacea
- Acne
- Contacteczeem
- Liplikkerseczeem: bij anamnestisch liplikken en betrokkenheid van de zoom rond het lippenrood, lipoedeem of cheilitis (lipontsteking)
- Seborroïsch eczeem
- Impetigo
- Dermatomycose
Diagnose
Op basis van klinische kenmerken.
Anamnese
- de aard, de duur, het beloop en de ervaren last (jeuk, droge huid, branderigheid)
- eerdere huidaandoeningen in het gelaat of elders
- het gebruik van huidverzorgingsproducten (foundation, nacht- of dagcrème, vaseline, uierzalf, zonnebrandcrème, lippenstift, lippenbalsem of andere producten) en zelfmedicatie
- het gebruik van lokale corticosteroïden, orale corticosteroïden of inhalatiecorticosteroïden (voorzetkamer met mondstuk/verneveling)
- bij patiënten met een donkere huid: het gebruik van huidblekende middelen met corticosteroïden
- ervaringen na het stoppen van cosmetica of corticosteroïden (voor een schatting van het risico op reboundklachten)
- frequent likken van de lippen (denk aan liplikkerseczeem)
- klachten van branderige droge ogen of flushing (denk aan rosacea)
Lichamelijk onderzoek
- de lokalisatie (huidafwijking rond de mond, ogen en neus, passend bij dermatitis perioralis)
- de soort en uitgebreidheid van efflorescentie (erytheem, papels en de kleur daarvan, pustels, vesikels, schilfering) en de ernst van de ontsteking
- de aanwezigheid van teleangiëctasieën, rhinophyma (passend bij rosacea)
- afwijkingen van de ogen en oogleden, zoals blefaritis, hyperemie van de conjunctiva, keratitis, episcleritis of iritis (passend bij rosacea)
- de aanwezigheid van comedonen, noduli en cysten (passend bij acne)
- de aantasting van de zoom rond het lippenrood (passend bij contactallergie/liplikkerseczeem)
- de aanwezigheid van lichenificatie (passend bij contacteczeem)
- cheilitis (lipontsteking/lipoedeem (passend bij contactallergie/liplikkerseczeem)
- orale aandoeningen, zoals stomatitis, gingivitis of glossitis (passend bij contactallergie)
- scherp begrensde, erythemateuze en geel schilferende laesies op het hoofd/schilfering op het behaarde hoofd of in de wenkbrauwen (passend bij seborroïsch eczeem)
Evaluatie
- Stel de diagnose dermatitis perioralis op basis van de kenmerkende lokalisatie en efflorescentie: symmetrisch rond de mond, soms rond de neus of ogen, gelokaliseerd erytheem, gegroepeerde kleine rode papels en soms pustels of vesikels en soms lichte schilfering, waarbij de zoom rond het lippenrood normaal is.
- Identificeer mogelijk uitlokkende/onderhoudende externe factoren (corticosteroïden, cosmetica). Overweeg mogelijke uitwendige of orale allergenen als de bevindingen bij lichamelijk onderzoek daartoe aanleiding geven.
- Beoordeel de ernst van de ontstekingsreactie (langer bestaande, ernstige en uitgebreide roodheid, papels en vooral pustels) en daarmee het risico op littekenvorming.
Beleid
Adviezen
Stop met alle producten
- Stop met alle producten die u gebruikt op het gezicht.
- Stop ook met crèmes en zalven met hormonen, als u die gebruikt.
- Hou 2 weken vol (in hardnekkige gevallen 3 maanden): De huidproblemen kunnen erger worden als u stopt. Uw huid is namelijk gewend geraakt aan de producten. En moet nu weer in evenwicht komen zonder producten.
Na 2 weken
Na ongeveer 2 weken komt uw huid tot rust. Daarna gaat uw huid genezen. Dan kunt u, als u wilt, wel weer iets op uw huid smeren:
Kies voor een verzachtende en beschermende crème of zalf. Bijv.: lanette crème, cetomacrogol crème. Deze irriteren de huid niet.
Bij gebruik van inhalatiecorticosteroïden: adviseer om het gezicht na inhalatie te spoelen met water
Medicatie
- Bij ernstige ontstekingsverschijnselen (kans op littekenvorming): doxycycline, 1 dd 100 mg 4-8 weken (1e dag 2 tabletten)
- Doxycycline is gecontra-indiceerd tijdens de zwangerschap en bij borstvoeding, bij een leeftijd ≤ 8 jaar en bij allergie en ernstige lever- of nierfunctiestoornissen. Geef dan erytromycine, 2 dd 250-500 mg oraal 4-8 weken.
- Bij ernstige reboundklachten tweemaal daags hydrocortisonacetaat 1% crème gedurende maximaal 2 weken
Beloop
- Het verdwijnt vanzelf na het wegnemen van uitlokkende externe factoren.
- Vaak binnen 3 maanden genezen. De aandoening kan echter erg lang aanwezig blijven met fluctuaties en recidieven.
- Enkele dagen na het stoppen van lokale corticosteroïden verergeren de klachten dikwijls.
- Reboundklachten doven bij de meeste patiënten binnen 2 weken vanzelf uit .
- Bij zeer ernstige vormen van dermatitis perioralis kan littekenvorming optreden.
Controle
- Instrueer de patiënt contact op te nemen als:
- de reboundklachten heftig zijn
- de klachten met een afwachtend beleid niet verbeteren na ongeveer 2 maanden
- Controleer de patiënt 4 weken na het starten van een antibioticum om het effect ervan te beoordelen.
Consultatie en verwijzing
Verwijs naar een dermatoloog bij:
- atypische vormen van dermatitis perioralis ter uitsluiting van specifieke oorzaken
- onvoldoende genezing na behandeling met antibiotica (er kan onder andere sprake zijn van een mogelijk onbekend allergeen)
Bijlagen
Foto’s:
Referentie: Thuisarts, NHG-standaard