Algemeen
Hoe je je ongesteldheid uitstelt, hangt af van of je een voorbehoedmiddel met hormonen gebruikt.
- Gebruik je de gewone pil (de eenfase-combinatiepil), de hormoonring of de hormoonpleister om zwangerschap te voorkomen? Dan kan je de stopweek overslaan. Het kan dus niet met de minipil.
- Gebruik je geen voorbehoedmiddel met hormonen? Dan kan je een hormoon (progestageen) slikken om je ongesteldheid uit te stellen.
Etiologie preparaten
- Bij vrouwen die geen hormonale anticonceptie gebruiken, dalen de oestrogeen- en progestageenspiegels rond dag 26 van de cyclus door degeneratie van het corpus luteum. Hierdoor wordt het in de luteale fase opgebouwde endometrium afgestoten. Bij uitstel van de menstruatie met een progestageen voorkomt het progestageen een daling van de progesteronspiegel en daarmee afstoting van het endometrium, zoals dit normaal gesproken plaatsvindt rond dag 26 van de cyclus.
- Bij vrouwen die combinatiepreparaten gebruiken, vindt er geen ovulatie plaats en wordt bloedverlies in de stopweek veroorzaakt door het plotseling dalen van de oestrogeen- en progestageenspiegels, waardoor afstoting van (gering) opgebouwd endometrium plaatsvindt. Het doorslikken van combinatiepreparaten tijdens de stopweek voorkomt deze onttrekkingsbloeding.
Anamnese
Vraag naar:
- gebruik van hormonale anticonceptie
- contra-indicaties voor hormonale anticonceptie (of heroverweeg deze bij vrouwen die al hormonale anticonceptie gebruiken): een voorgeschiedenis van myocardinfarct, ischemisch cerebrovasculair accident, veneuze trombo-embolie of trombofilie, ernstige leverfunctiestoornissen, cholestatische icterus tijdens de zwangerschap, hormoonafhankelijke tumoren
- migraine met aura
- veneuze trombo-embolie bij familieleden
- medicatiegebruik: sint-janskruid, rifampicine, rifabutine, anti-epileptica
- roken
- gewenste duur en reden van het uitstel
- borstvoeding en sluit een zwangerschap uit
Wordt nog geen hormonale anticonceptie gebruikt, vraag dan ook naar:
- de laatste menstruatie
- de cyclusduur en -regelmaat
Evaluatie
Ontraad een progestageen bij:
- een actuele veneuze trombo-embolie
- onverklaard vaginaal bloedverlies
- progestageenafhankelijke tumoren, zoals een mammacarcinoom
- ernstige leverfunctiestoornissen
Beleid
Voorlichting
Bij de wens tot uitstel van de menstruatie < 14 dagen
Leg uit dat:
- eerst zwangerschap uitsluiten (testen)
- het mogelijk is te starten met een progestageen (norethisteron of lynestrenol)
- 2 tot 3 dagen na het stoppen met het progestageen een (forse) onttrekkingsbloeding optreedt
- het progestageen in deze periode niet beschermt tegen zwangerschap
Bij de wens tot uitstel van de menstruatie > 14 dagen
Leg uit dat het mogelijk is te starten met een combinatiepreparaat (voor de overwegingen in overleg met de patiënt)
Medicatie
Vrouwen die een hormonaal combinatiepreparaat gebruiken (pil, vaginale ring of pleister)
- Adviseer bij gebruik van een eenfasepreparaat:
- in de stopweek (of zolang het wenselijk is) door te gaan en een nieuwe pilstrip, ring of pleister (off-label) te gebruiken
- na de uitgestelde periode een stopweek in te lassen of de pil, ring of pleister te continueren indien het bevalt
- Let op de orale eenfasepreparaten met placebopillen in de strip (ethinylestradiol/drospirenon en estradiol/nomegestrol). Adviseer deze placebopillen niet te slikken, maar laat de vrouw aansluitend aan de laatste werkzame tablet beginnen met een nieuwe strip.
- Adviseer bij gebruik van een driefasepreparaat:
- in de stopweek door te gaan met gebruiken van de laatste 7 tabletten van een nieuwe pilstrip gedurende maximaal 7 dagen
- na de uitgestelde periode een stopweek in te lassen
- bij een wens tot langer uitstellen te overwegen om een eenfasepreparaat te gaan gebruiken
- Let op bij gebruik van estradiol/dienogest. Deze pil is nooit onderzocht op de effectiviteit en veiligheid voor gebruik zonder stopweek.
Vrouwen die geen hormonale anticonceptie gebruiken
Heeft de vrouw hevige menstruaties, overweeg dan een hogere dagdosering (3 dd in plaats van 2 dd) om doorbraakbloedingen te voorkomen. De duur van uitstel is de periode tussen de verwachte menstruatie en de verwachte onttrekkingsbloeding (2 tot 3 dagen na het stoppen met het progestageen).
Lynestrenol (1-14 dagen uitstellen)
- Start 1-2 weken vóór de verwachte menstruatie met 1dd5 mg, en stel de menstruatie niet > 14 dagen uit, όf
- Adviseer 3-6 dagen vóór de verwachte menstruatie te starten met 1 tablet lynestrenol, 2-3 dd 5 mg, en stel de menstruatie niet > 7 dagen uit.
- 2-3 dagen nadat je met progestageen gestopt bent, word je ongesteld (meeer dan normaal).
Norethisteron (max 7-11 dagen)
- Start 3 dagen vóór de verwachte menstruatie met 2-3 dd 5 mg,
- 2-3 dagen nadat je met progestageen gestopt bent, word je ongesteld (meeer dan normaal).
Wil je je ongesteldheid nog langer uitstellen?
- Dat lukt niet met een progestageen.
- Bespreek dan met je huisarts of je een voorbehoedmiddel kunt gaan gebruiken, waarbij je je ongesteldheid langer kunt uitstellen. Zoals de pil, de hormoonring of de hormoonpleister.
Bijlagen
Referentie: Thuisarts, NHG-standaard Menstruatie-uitstel
Extra informatie:
Let op:
- Alleen bij de gewone pil (de éénfase combinatiepil) kan je de stopweek op deze manier overslaan. De meeste vrouwen gebruiken zo’n éénfasepil. Bij deze eenfase pil zijn alle 21 pillen in de strip hetzelfde (elk met evenveel hormonen en met dezelfde kleur).
- Gebruik je de eenfase combinatiepil met een pilstrip van 28 pillen?
(Het gaat hier om pillen met de volgende stoffen: ethinylestradiol/drosperinon en ethinylestradiol/nomegestrol). Daarvan zijn de laatste 4 pillen zónder hormonen. Deze hebben een andere kleur. Om je ongesteldheid uit te stellen, moet je de pillen zonder hormonen niet slikken. Maar direct na de 24e pil met een nieuwe strip beginnen. Vraag je huisarts om advies als je twijfelt. - Gebruik je een meerfasenpil? Dan hebben de pillen in de strip een verschillende hoeveelheid hormonen (en daarom ook een andere kleur). Het uitstellen van je ongesteldheid is dan lastiger. Vraag je huisarts om advies.
- Gebruik je de minipil? Daarmee kan je je ongesteldheid niet uitstellen.
Is het veilig om mijn ongesteldheid uit te stellen?
Gebruik je de pil, hormoonring of pleister om je ongesteldheid uit te stellen?
- Het is veilig om de pil 1 jaar lang zonder stopweek te gebruiken.
- De hormoonring of pleister kun je tot 6 weken achter elkaar gebruiken zonder stopweek.
- Je blijft tegen zwangerschap beschermd.
- Er zijn daarbij geen extra risico’s voor je gezondheid ontdekt.
- Het is voor de pil niet onderzocht of het ook veilig is om je ongesteldheid langer dan 1 jaar uit te stellen.
Gebruik je progestageen om je ongesteldheid uit te stellen?
- Het is veilig om progestageen voor een korte duur te gebruiken.
- Het beschermt je niet tegen zwangerschap.
- Gebruik geen middelen met progestageen:
- als je misschien zwanger bent
- als je op dit moment een trombose (een stolsel in een ader) hebt
- als je vaginaal bloedverlies hebt waarbij de oorzaak onduidelijk is
- als je een vorm van kanker hebt waar progestageen invloed op heeft
- als je lever niet goed werkt
Zijn er bijwerkingen als ik mijn ongesteldheid uitstel?
De bijwerkingen van de pil, hormoonring en pleister lijken op elkaar.
In de eerste maanden kun je last hebben van bijvoorbeeld:
- Hoofdpijn
- Lichte somberheid, een andere stemming
- Misselijkheid
- Pijn in je borsten
- Af en toe vaginaal bloedverlies
Deze bijwerkingen gaan vaak na 3 maanden vanzelf over.
Bij gebruik van de hormoonring: soms ook irritatie en jeuk bij de vagina, of loslaten van de ring.
Bij gebruik van de pleister: soms ook irritatie van de huid, of loslaten van de pleister.
Heel soms trombose
Bij tijdelijk gebruik van progestageen om je ongesteldheid uit te stellen:
- Lichte hoofdpijn
- Pijn in je borsten
- Andere stemming
- Bloedverlies tussendoor, als je nog niet ongesteld moet worden