Algemeen
Actinische keratose is een goedaardig huidaandoening. Het ontstaat meestal op delen van het lichaam die veel in de zon komen. Per plekje is er per jaar wel 1% kans op ontstaan van plaveiselcelkanker. Van de mensen die ouder zijn dan 50 jaar krijgt 1 op de 3 actinische keratose. Een plekje kan vanzelf weggaan, maar komt dan toch vaak weer terug.
Symptomen
- Ze zitten vooral op huid waar jarenlang veel zonlicht op is gekomen
- Het heeft onregelmatige randen, kunnen verschillende vormen hebben.
- Liggen op de huid en voelen ruw aan.
- Zijn huidkleurig, lichtbruin, soms roze of donkerder dan eigen huidskleur. \
- U kunt wittige randjes, schilfers, velletjes of korstjes zien. Korstjes en schilfers kunnen vanzelf loslaten.
- Vaak geven ze geen klachten, soms jeukt het.
Oorzaken
Het ontstaat door schadelijke effecten van UV-straling op de huid. De kans op actinische keratose is groter als:
- u jarenlang zonlicht direct op uw onbeschermde huid heeft gehad;
- u veel straling van hoogtezon, zonnebank of solarium heeft gehad (opgeteld met zonnestralen buiten);
- uw huid in het verleden vaak door de zon is verbrand;
- u veel in de zon was in uw kinderjaren;
- u een lichte huid, lichte ogen, sproeten, lichtblond of rood haar heeft, en makkelijk verbrandt in de zon.
Diagnose
Op basis van klinische kenmerken + goed resultaat op behandeling. Eventueel bij twijfel stansbiopt
Beleid
Bevriezen
Dit gebeurt vaak met een wattenstaaf die gedoopt wordt in de vloeibare stikstof en dan op de actinische keratose wordt gedrukt. Het huidplekje bevriest en er ontstaat soms een blaar, die na een paar dagen verdwijnt. Bij 40 procent van de patiënten verdwijnt de actinische keratose al na 1 keer bevriezen.
Crème behandeling met 5FU-crème (5-fluoro-uracilcrème)
Is een vorm van chemotherapie op de huid. Je brengt de crème zelf 2 keer per dag voorzichtig op de plekjes aanbrengen voor 4 weken. Op de plekken waar de crème zit reageert de huid heftig. Het lijkt dan tijdelijk veel erger te worden met roodheid, zwelling, korstjes, zweertjes en jeuk. Doe geen pleisters of verband over de plekjes die u insmeert. Was uw handen goed, na het insmeren. Gebruik de crème niet tijdens zwangerschap of borstvoeding. Na de 4 weken herstelt de huid.
Een ander smeermiddel is imiquimodcrème
Fotodynamische behandeling
Ook hierbij wordt een crème (aminolevulinezuur) op de plekjes gesmeerd. Aminolevulinezuur trekt in de actinische keratose. Hierna wordt er met een speciale lamp op geschenen. Hierdoor sterven alleen de cellen van de actinische keratose af. Deze behandeling kan pijnlijk zijn.
Chemische peeling of laserbehandeling
Dit zijn behandelingen die in het ziekenhuis plaats vinden. Deze behandelingen kunnen pijnlijk zijn, de kleur van uw huid veranderen en soms zelfs littekens geven.
Beloop
Meestal wordt actinische keratose drie maanden na de behandeling gecontroleerd. Dan is ook goed te zien of het plekje weg is. Heeft het bevriezen niet geholpen? Dan wordt er meestal nog één keer bevroren. Eventueel kunt u in plaats daarvan starten met 5FU-crème. Helpt de behandeling dan nog niet? Dan gaat u naar de huidspecialist. Deze zal vaak één of meerdere stukjes (stansbiopten) uit uw huid wegnemen voor verder onderzoek.
Preventie
Heeft u actinische keratose gehad? Dan is dat een reden om u voortaan goed te beschermen tegen de zon. Dat betekent:
- niet in de volle zon zitten
- een hoed op
- zo nodig luchtige bedekkende kleding aan
- een paar keer per dag goed insmeren met minimaal factor 30.
Bijlagen
Foto’s:
Referentie: thuisarts, NHG-standaard