Endometriose

Algemeen

Op de baarmoederwand zit slijmvlies. Dit slijmvlies groeit elke maand en gaat het lichaam uit als u ongesteld wordt.

Bij endometriose zit er weefsel dat daarop lijkt ook buiten de baarmoeder, in de buik. Het zit bijvoorbeeld op uw eierstokken, baarmoeder, buikvlies, blaas of darmen.

Endometriose komt vooral voor bij vrouwen van 20 tot 55 jaar. Artsen denken dat maximaal 10 van deze 100 vrouwen het heeft. 

Symptomen

Klachten kunnen zijn:

• heftige pijn onder in de buik als u ongesteld bent:
  • U kunt de pijn ook voelen in de hele buik.
  • U kunt de pijn ook voelen in de rug of benen.
  • Sommige vrouwen hebben altijd pijn. Niet alleen als ze ongesteld zijn.
• pijn tijdens vrijen
• darmkrampen of pijn bij poepen
• diarree of juist niet goed kunnen poepen
• branderig gevoel tijdens plassen
• schouderpijn
• moe zijn
• zwanger worden lukt niet

Bij tieners zijn de klachten meestal:

• heftige buikpijn
• misselijk zijn
• erge aanvallen van hoofdpijn (migraine)

De klachten kunnen de ene keer erger zijn dan de andere keer.

Oorzaken

Hoe endometriose ontstaat, weten we niet. We weten wel hoe de klachten kunnen ontstaan.

Het slijmvlies in uw baarmoeder wordt elke maand dikker. Dat is om de baarmoeder klaar te maken voor een zwangerschap. Als u niet zwanger wordt, dan laat het slijmvlies los en gaat het bloeden. Het bloed komt met wat slijm naar buiten via uw vagina. Dan bent u ongesteld.

De stukjes slijmvlies buiten de baarmoeder doen ongeveer hetzelfde:

• Ze worden elke maand eerst dikker en gaan dan bloeden.
• Het bloed kan niet naar buiten en kan op verschillende plekken rondom uw baarmoeder komen.
• Uw lichaam probeert dit op te ruimen.
  Dit geeft ontstekingen. Dit kan veel pijn geven.
  Het kan ook zorgen dat er littekens ontstaan. Of dat uw organen of delen daarvan ‘aan elkaar plakken’ (verkleven). Bijvoorbeeld bij uw eierstokken, darmen of blaas.

In sommige families komt endometriose vaker voor. Dat kan met erfelijke aanleg te maken hebben. 

Diagnose

Op basis van klinische kenmerken, eventueel aanvullend onderzoek.

Pijndagboek

Schrijf in een pijndagboek hoe uw ongesteldheid gaat. Bijvoorbeeld in uw agenda of op uw telefoon.

Schrijf op:

• op welke dagen u ongesteld bent
• wanneer u de pijn heeft
• waar de pijn zit
• wat u doet tegen de pijn en of dat helpt
• of de pijn er ook is als u niet ongesteld bent
• of u ook andere klachten heeft, zoals hoofdpijn of misselijk zijn
• of u ook op andere momenten buikpijn heeft, zoals tijdens het vrijen

De arts in het ziekenhuis kan u verder onderzoeken met:

• een inwendige echo
• een MRI
• een kijkoperatie
  Een kijkoperatie om zeker te weten dat u endometriose heeft, is meestal niet nodig. Het is goed om te weten dat u ook zonder kijkoperatie een behandeling kunt krijgen.

Beleid

Adviezen:

Bij pijn als u ongesteld bent kunnen de volgende adviezen helpen:

• Rust en ontspanning.
• Warme kruik op de buik of onderrug. Of neem een warm bad.
• Oefeningen voor onderrug. Bijvoorbeeld de rug een paar keer hol en bol maken.
• Als iemand uw onderrug masseert, kan dat soms helpen tegen de pijn.

Medicatie:

Pijnstilling:
zoals paracetamol en NSAID’s

Voorbehoedmiddel met hormonen:
de pil, de hormoonring of de hormoonpleister.

Progestageen
Bijvoorbeeld lynestrenol. Het is er als pil, prik en hormoonspiraaltje.

Hormonen die via de hersenen de eierstokken kunnen uitschakelen
Zoals gosereline, leuproreline, nafareline en triptoreline (als neus-spray of prik).

Pijnteam bij endometriose

Kleine stroomstootjes (TENS): Kleine stroomstootjes kunnen de pijn minder maken. U kunt uzelf stroomstootjes geven met een TENS-apparaatje. U plakt dan een soort stickers op uw buik of rug. Met het apparaatje kunt u stroom sturen naar die stickers. De stroomstootjes geven een prikkelend of tintelend gevoel.
Niet iedereen kan TENS gebruiken. Als u een hartritmestoornis, epilepsie of een pacemaker heeft, kan het bijvoorbeeld niet.

Zenuw ‘uitzetten’ (zenuwblokkade): Een arts kan een paar zenuwen in uw buik ‘uitzetten’. Dit kan met hitte, stroom, hoge druk, röntgenstraling of door een medicijn in te spuiten. Daarna voelt u op die plek geen pijn meer.

Bekken-fysiotherapie

Als u veel spanning heeft in de spieren van uw bekken, kan een bekken-fysiotherapeut u helpen. U krijgt oefeningen om deze spieren te leren ontspannen. En advies over bijvoorbeeld houding en leefstijl.

Een kijkoperatie bij endometriose

Weghalen van baarmoeder, eierstokken en/of eileiders

Helpen andere behandelingen niet en wilt u geen kinderen (meer)? Dan kunt u nadenken over een operatie waarbij uw baarmoeder, eierstokken en/of eileiders worden weggehaald.

Nadelen en risico’s van deze operatie zijn:

• Het is niet zeker dat uw klachten weggaan.
• Als beide eierstokken worden weggehaald, komt u in de overgang. U krijgt daar klachten van, zoals warmte-aanvallen (opvliegers).
• Er is een kans dat uw klachten terugkomen.
• Er is kleine kans dat de arts andere organen raakt, zoals uw blaas of darm.

Beloop

Tijdens en net na een zwangerschap hebben sommige vrouwen met endometriose minder klachten.

Bij de meeste vrouwen zijn de klachten bijna helemaal weg na de overgang

Bijlagen

Meer informatie:

Hormonen die via uw hersenen uw eierstokken kunnen uitschakelen

• Zoals gosereline, leuproreline, nafareline en triptoreline.
• U krijgt het als neus-spray of prik.
• Niet iedereen heeft bijwerkingen. Als u bijwerkingen heeft, dan lijken die vaak op de overgang, zoals:
  • warmte-aanvallen (opvliegers)
  • zweten in de nacht
  • droge vagina
  • pijn bij vrijen
  • vaker somber of boos zijn
  • pijn in uw gewrichten
• Vaak gebruikt u er nog andere hormonen bij (zoals de pil), om de bijwerkingen minder te maken.
• Als u het middel langer dan 6 maanden gebruikt, kunnen uw botten minder sterk worden (botontkalking). Vrouwen jonger dan 23 jaar krijgen dit middel meestal niet. Hun botten zijn nog niet op hun sterkst.
• Als u het middel lange tijd gebruikt, heeft u ook iets meer kans op hart- en vaatziekten, zoals een beroerte.
• Een arts in het ziekenhuis kan dit middel voorschrijven. Vaak kan uw huisarts u de prik geven. De neus-spray kunt u zelf gebruiken.

Helpt een kijkoperatie goed?
Vrouwen zeggen dat zij in de jaren na de operatie minder pijn hebben. Soms een klein beetje minder pijn, soms bijvoorbeeld de helft minder. De pijn verdwijnt meestal niet helemaal na een operatie.

Bij 1 van de 3 vrouwen wordt de pijn weer erger in de jaren na de operatie. Dan is vaak weer een operatie mogelijk.

Referentie: Thuisarts