Koperspiraal

Algemeen

• >995 van 1000 vrouwen wordt niet zwanger
• Geeft geleidelijk koper af, wat een cytotoxisch en immobiliserend effect op de zaadcellen heeft
• Veroorzaakt een steriele ontsteking (‘vreemdlichaamreactie’) in het endometrium en deels in de tubae en verhindert de innesteling van een bevruchte eicel in de uterus.
• Verstoort enzymatische processen in het endometrium, waardoor de normale uitrijping van het endometrium wordt verhinderd.
• Heeft geen invloed op de ovulatie.
• Is ook geschikt als noodspiraal, in tegenstelling tot de hormoonspiraal.
• Als een koperspiraaltje bij je geplaatst is, ben je vanaf dat moment tegen zwanger worden beschermd.
• Heb je in de 5 dagen voor het plaatsen van een koperspiraaltje onbeschermde seks gehad? Dan voorkomt het spiraaltje dat je daardoor zwanger wordt.

Werkzame stof

• Het koperspiraal bevat geen hormonen en is daardoor geschikt wanneer je geen hormonen mag of wilt.
• In het algemeen gaat de voorkeur uit naar een T-spiraal (380 mm2 koper) of een hoefijzervormige spiraal (375 mm2 koper).
• De T-vormige spiraal bied 10 jaar bescherming tegen zwangerschap, alle andere soorten koperspiralen bieden 5 jaar bescherming.

In Nederland zijn de volgende soorten koperspiralen beschikbaar:

T-vormige koperspiralen

De beschikbare T-vormige koperspiralen zijn:
T-Safe, T-Safe Cu 380A QL, TCu 380A Be Free, Etherena. MI-DIU T 380 Cu

Flexi-T koperspiralen

Het Flexi-T spiraaltje bestaat in 2 maten. Elke maat is beschikbaar in 2 varianten, waarbij de hoeveelheid en verdeling van het koper verschillend zijn:

• Het standaardspiraaltje voor vrouwen die al kinderen hebben (Flexi-T+ 300 en Flexi-T+ 380)
• Het kleine spiraaltje voor vrouwen die nog geen zwangerschap hebben doorgemaakt (Flexi-T 300 en Flexi-T 300D)

GyneFix spiraal

• Er bestaat 1 soort Gynefix-spiraal, genaamd Gynefix 220.

Hoefijzervormige koperspiralen

De hoefijzervormige spiraal is beschikbaar in 4 varianten:

Multi-Safe Cu 375, Multi-Safe Short Cu 375 SL, Multi-arm Cu 375 Be Free, Multi-arm Cu 375 Short Be Free

Koperballetjes

De Ballerine MIDI cu 300 IUB is de enige koperspiraal bestaande uit koperballetjes. Deze anticonceptiemethode bestaat uit 17 koperen balletjes, geregen aan een flexibel frame. Het frame krult zich in de baarmoeder op tot een bolle vorm. Hier dankt het spiraaltje haar naam aan. IUB staat namelijk voor intra-uterien bolletje. De balletjes geven geleidelijk een kleine hoeveelheid koper af. Dit zorgt ervoor dat de zaadcellen van de man inactief worden. De bevruchting en innesteling van de eicel worden hierdoor verhinderd. Je bent direct na plaatsing van de koperballetjes beschermd tegen zwangerschap.

Gebruik

Een uur voorafgaan aan de plaatsing pijnstilling nemen: NSAID (bijvoorbeeld naproxen 500 mg) of paracetamol 2 tabletten van 500 mg

Voor het plaatsen
Eerst bekijkt de arts de grootte en ligging van je baarmoeder met een inwendig onderzoek. Ook wordt zwangerschap uitgesloten.

Tijdens het plaatsen
Het plaatsen van het hormoonspiraaltje duurt een paar minuten. Je gaat liggen met gespreide benen. De vagina en baarmoedermond worden gedesinfecteerd. Daarna wordt de baarmoederhals met een kogeltang zo veel mogelijk gerekt. Het spiraaltje met hormonen wordt nu ingebracht. Aan het uiteinde van het hormoonspiraaltje zijn twee dunne draadjes bevestigd. Deze worden op de juiste lengte afgeknipt. De draadjes zijn later nodig om het spiraaltje te laten verwijderen.

Na het plaatsen

Na het plaatsen mag je meteen naar huis. Doe het de rest van de dag rustig aan, want je kunt je wat duizelig voelen. Het spiraaltje is meteen betrouwbaar na het plaatsen wanneer het plaatsen binnen 7 dagen na de start van je menstruatie is gedaan. De arts zal je vragen om 4 tot 12 weken na het plaatsen op controle te komen. De locatie en ligging van het spiraaltje worden dan gecontroleerd.

Neem contact bij abnormale afscheiding, aanhoudende buikpijn, abnormaal vaginaal bloedverlies en/of koorts.

Ongeveer 6 weken na plaatsing vindt een nacontrole plaats. Hierbij wordt de locatie en/of ligging van het spiraaltje gecontroleerd door je arts, verloskundige of gynaecoloog.

Het verwijderen van een hormoonspiraaltje

Om het spiraaltje te verwijderen, trekt de arts voorzichtig aan de draadjes. Doe dit nooit zelf! Je kunt na het verwijderen van een hormoonspiraaltje snel weer vruchtbaar zijn. Als je wilt, brengt de arts na het verwijderen meteen een nieuw spiraaltje in.

Werking

• Het spiraaltje geeft zeer gedoseerd een kleine hoeveelheid koper af.
• Het baarmoederslijmvlies verandert hierdoor. Een bevrucht eitje kan zich niet vastmaken aan je baarmoeder.
• De zaadcellen die je baarmoeder binnenkomen worden onvruchtbaar.

Voordelen

• Je kunt het koperspiraaltje niet vergeten
• Je hoeft er maar een keer in de 5 tot 10 jaar aan te denken (afhankelijk van type spiraal)
• Blijft betrouwbaar als je overgeeft of diarree hebt

Nadelen

• Het inbrengen kan pijn doen
• De eerste dagen kun je last hebben van krampen of pijn
• Een ervaren huisarts of gynaecoloog moet het inbrengen
• Tijdens je menstruatie kun je meer bloeden en meer kramp hebben
• Je bent niet beschermd tegen soa’s

Bijwerkingen

• Heviger en langduriger menstruatie (wordt na enkele maanden vaak minder)
• Toename bloedverlies tijdens de menstruaties
• Tussen twee menstruaties kun je bloed verliezen
• Meer vaginale afscheiding. Dit kan geen kwaad
• Spontane expulsie van de spiraal (2-5%). Dit risico is hoger bij plaatsing direct post partum en na een zwangerschapsafbreking
• koperallergie (komt zelden voor)
• Zelden uterusperforatie optreedt bij plaatsing (1 op 1000; post partum is het risico hoger 6/1000)

Contra-indicatie

Je kunt het koperspiraal niet gebruiken bij:

• Abortus gevolgd door een infectie als complicatie, gedurende de afgelopen 3 maanden
• Afwijkingen van de baarmoeder (= uterus) of baarmoederhals (cervix)
• Buitenbaarmoederlijke (= ectopische) zwangerschap
• Genitale infecties (met uitzondering van candida, een onschuldige schimmelinfectie)
• Een ontsteking van het kleine bekken (zeer zeldzaam)
• Een overgevoeligheid voor koper (zeer zeldzaam)
• Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) gedurende de afgelopen 12 maanden, met uitzondering van bacteriële vagina-ontsteking, (recidiverende) genitale herpesinfectie, hepatitis B en cytomegalovirusinfectie
• Tumoren van de baarmoeder of baarmoederhals
• Vaginale bloedingen buiten de menstruatieperiode om
• Zwangerschap of wanneer zwangerschap is gewenst.
• Als je van jezelf al veel pijn of bloedverlies hebt als je ongesteld bent
• Als je net bevallen bent (wacht tot 6 weken na de bevalling)

Menstruatie- en bloedingspatroon

Eigen cyclus, bloedverlies normaal tot meer, in 1ste 3 maanden mogelijk langer/heviger.

Vervangingstermijn

T-vormige koperspiralen
– 10 jaar
– Bij plaatsing vanaf 40 jaar kan de spiraal tot de menopauze (52 jaar) blijven zitten

Hoefijzervormige koperspiralen
– 5 jaar
– Bij plaatsing vanaf 45 kan de spiraal tot de menopauze (52 jaar) blijven zitten

Ben je in de overgang? Vanaf 1 jaar na je laatste ongesteldheid kun je met voorbehoedmiddelen stoppen.

Kosten

• Tot 18 jaar vergoedt de basisverzekering jouw anticonceptie. Als je tussen de 18 en 21 bent, betaal je anticonceptie uit je eigen risico. Vanaf 21 jaar wordt anticonceptie alleen vergoed als je hiervoor een aanvullende verzekering hebt. Als je geen aanvullende verzekering hebt, moet je zelf de anticonceptie betalen.
• Een koperspiraaltje kost tussen de €50,00 en €120,00.

Bijlagen

Referentie: NHG-standaard, Thuisarts, Richtlijnendatabase, degynaecoloog.nl