Algemeen
Een schimmelnagel is een verdikte, verkleurde en brokkelige nagel, veroorzaakt door een schimmelinfectie die in de nagel groeit. Een verdikte brokkelige nagel wordt ook wel een kalknagel genoemd. In de meeste gevallen wordt een kalknagel veroorzaakt door een schimmelinfectie, maar niet altijd. Een verdikte nagel kan ook een groeistoornis zijn, die niet veroorzaakt wordt door schimmel, maar door iets anders, bijvoorbeeld door slechte vaten, door ouderdom, door een huidziekte zoals psoriasis, of zomaar.
Schimmelnagels komen zeer veel voor. Geschat wordt dat in Nederland 5% van de bevolking één of meer schimmelnagels heeft. De meeste schimmelnagels (98%) zijn aan de voeten te vinden, schimmelinfecties aan de vingernagels zijn zeldzaam. De medische naam voor een schimmelnagel is onychomycose.
Symptomen
Als één nagel wit of geel verkleurt, dan is dat meestal een alarmsignaal. Waarschijnlijk is er dan een schimmel actief. Als de infectie erger wordt en dus dieper in de nagel doordringt, verandert de kleur in geelbruin. De nagel is verdikt, hobbelig en brokkelig en laat soms geheel of gedeeltelijk los. Een schimmelinfectie kan zowel aan de nagels van de voeten als die van de handen optreden. De aandoening op de voeten begint echter bijna altijd bij de grote teen. Als er geen behandeling plaatsvindt, gaat de schimmel verder op avontuur en worden ook de andere teennagels geel en aangetast. Vaak is er tegelijkertijd sprake van “zwemmerseczeem” : nog een term die eigenlijk het verkeerde suggereert. Ook bij zwemmerseczeem is er namelijk sprake van) een schimmel, die pijnlijke kloofjes tussen de tenen veroorzaakt (lees hierover in uw huidziekte bij “voetschimmel”).
Oorzaken
Iemand met een gezonde huid en gezonde nagels, heeft meestal een prima afweer tegen schimmels. Schimmelinfecties ontstaan vooral in slecht groeiende nagels, in vochtige nagels en in beschadigde nagels. Onder die omstandigheden nemen de “sporen” van schimmels hun kans waar om zich verder te verspreiden. De sporen van schimmels houden zich overal in onze omgeving op en we komen er dus ook gemakkelijk mee in contact, Vooral gemeenschappelijke douches van kleedkamers, zwembaden, sporthallen en sauna’s zijn berucht. Wanneer u daar op blote voeten rondloopt, komt u bijna onvermijdelijk in contact met schimmelsporen. Als u vervolgens uw voeten onvoldoende afdroogt, in kunststof sokken en knellende schoenen glijdt, en bovendien overmatig transpireert is de kiem voor een schimmelinfectie gelegd. Vervolgens bent u zelf weer een bron voor nieuwe infecties. Iemand met een schimmelinfectie kan namelijk miljoenen sporen verspreiden, die heel lang besmettelijk blijven.
Zijn schimmelnagels besmettelijk?
Schimmels die schimmelnagels veroorzaken zijn besmettelijk.
Diagnose
Meestal zijn de afwijkingen bij een schimmelnagel zo kenmerkend dat de diagnose op het blote oog kan worden vermoed. Deze afwijkingen zijn soms misleidend voor de diagnose. De nagelafwijkingen kunnen namelijk ook passen in het kader van diverse chronische niet- besmettelijke huidziekten, zoals psoriasis, lichen ruber planus of een eczeem. De “kroon” op de diagnose “schimmelnagel” is het aantonen van de schimmel via een kweek. Hiertoe knipt uw arts een kleine hoeveelheid nagelmateriaal af en stuurt deze vervolgens op naar het laboratorium. De uitslag van een nagelkweek is echter pas na enkele weken bekend.
Minimaal 2 weken vóórdat een nagelkweek bij u wordt ingezet is het van belang om het gebruik van alle inwendige en uitwendige anti-schimmelmiddelen te staken. Wanneer u dit niet doet bestaat er een verhoogde kans dat de kweek een vals negatieve uitslag zal opleveren.
Beleid
Voorlichting:
Wanneer de nagel vervormd of hinderlijk is, kunt u de nagel met een puimsteen of vijl bijwerken. Een lelijk verkleurde nagel kan eventueel met nagellak worden afgedekt. Als er schimmelnagels zijn, is er meestal ook voetschimmel. Deze kan worden behandeld met een antischimmel crème. Zorg voor droge sokken en ventilerende droge schoenen. Ook kunt u de binnenkant van uw sokken en schoenen bepoederen met een anti-schimmel strooipoeder. Hierdoor worden de schimmelsporen gedood en voorkomt u dat u na een behandeling opnieuw besmet wordt.
Medicatie:
Schimmelnagels zijn onschuldig en hoeven maar zelden te worden behandeld. Antischimmelzalven of -crèmes helpen niet bij schimmelnagels.
Geeft de infectie klachten of breidt de infectie zich uit naar het nagelbed? Dan kunt u met uw arts bespreken of antischimmelpillen in uw situatie zinvol zijn.
Antischimmelpillen kunnen helpen, maar helpen helaas niet altijd. Daarnaast kunnen ze veel bijwerkingen geven. Voor de beslissing om wel of geen antischimmelpillen in te nemen moet u een aantal dingen weten:
- Bij 25-30% van de schimmelnagels werken antischimmelpillen niet.
- Ook als de schimmelnagel wel geneest, is de kans groot dat deze weer terugkomt.
- Neem geen antischimmelpillen als u zwanger bent of zwanger wilt worden, of als u borstvoeding geeft.
- Antischimmelpillen kunnen de werking van sommige medicijnen versterken (bijvoorbeeld van antidepressiva, bloedverdunners, bepaalde hartmedicijnen).
- Bij antischimmelpillen mag u sommige cholesterolverlagende pillen niet slikken.
- Met antischimmelpillen heeft u een kleine kans op leverproblemen, zoals geelzucht.
- Er is een kleine kans dat u uw smaak verliest tijdens het gebruik van antischimmelpillen. Het smaakverlies is heel hinderlijk, maar herstelt meestal na het stoppen van de kuur binnen enkele weken of maanden.
Een kuur met antischimmelpillen duurt meestal drie maanden. Als u samen met uw huisarts hiervoor kiest, bespreekt u of u de pillen iedere dag slikt of een week van elke maand (dit heet pulsbehandeling).
Voorbeelden van antischimmelmiddelen zijn:
Onychomycosis manuum:
R/ Trisporal (itraconazol) 1 dd 200 mg gedurende 3 maanden. Of 2 dd 200 gedurende 1 week per maand.
R/ Lamisil (terbinafine) 1 dd 250 mg gedurende 3 maanden.
R/ Diflucan (fluconazol) 1 x per week 150 mg tot de geïnfecteerde nagel is vervangen, bij vingernagels doorgaans 3-6 maanden.
Nagels kort houden, zo nodig regelmatig afvijlen.
Onychomycosis pedum:
R/ Lamisil (terbinafine) 1 dd 250 mg gedurende 3 maanden.
R/ Trisporal (itraconazol) 1 dd 200 mg gedurende 3 maanden. Of 2 dd 200 mg gedurende 1 week per maand.
Nagels kort houden, zo nodig regelmatig afvijlen. Bij ouderen (> 50) i.v.m. de trage uitgroei van de nagels zonodig de kuur verlengen tot 4 maanden. Daarna effect afwachten. Vanwege de trage groei kan klinische genezing uitblijven terwijl de schimmels toch gedood zijn. Indien er na 9-12 maanden geen enkel verschil is, situatie herbeoordelen en bij aantonen van gisten of schimmels (d.m.v. kweek en/of histologie) opnieuw systemisch behandelen.
R/ Diflucan (fluconazol) 1 x per week 150 mg tot de geïnfecteerde nagel is vervangen, bij vingernagels doorgaans 3-6 maanden, bij teennagels doorgaans 6-12 maanden. Fluconazol is wat minder effectief dan Lamisil en Trisporal maar een mogelijk alternatief als deze andere middelen niet kunnen worden gegeven. De doseringen variëren van 150 tot 450 mg per week (1 x per week in te nemen), gedurende een lange periode (eerder 6 maanden dan 3 maanden).
Lokale middelen
R/ Loceryl (amorolfine 5%) is een lokaal product dat enig effect heeft, en ook goed gecombineerd kan worden met systemische antimycotica. Dit middel is als monotherapie niet zo succesvol als de orale middelen maar kan in combinatie de succesrate verhogen en recidiefkans verlagen. Daarnaast kunnen er contra-indicaties bestaan voor orale mycotica of andere bezwaren er tegen, ook dan is het goed om een lokaal alternatief te hebben. De lak wordt 1/2 x per week aangebracht gedurende 6 maanden (teennagels 9-12 maanden). Amorolfine 5% nagellak wordt in Nederland sinds 1-1-2012 geleverd door Fagron.
R/ Penlac (ciclopiroxolamine nagellak) 1 dd op nagels en omringende huid 6-12 maanden, nagels kort houden. Is in een aantal omringende landen verkrijgbaar, maar niet in Nederland.
Laserbehandeling:
Laserbehandeling tegen schimmelnagels berust op selectieve verhitting van de nagelplaat waardoor schimmels gedood worden. Alle tien (vinger-of teennagels) worden tegelijkertijd tijdens dezelfde sessie behandeld, ook al zijn niet alle nagels zichtbaar aangedaan. Omdat nagels langzaam groeien zien we het effect van de behandeling pas na 3 tot 6 maanden. Meestal zijn er 1 tot 3 laserbehandelingen nodig om de nagelplaat te genezen. Ondanks de optredende hitte van de laserstralen is de behandeling goed te verdragen
Beloop
Na een kuur met antischimmelpillen duurt het nog enkele maanden voordat de gezonde nagel het aangetaste gedeelte helemaal vervangen heeft. Meestal wachten we negen maanden lang de nawerking van de medicijnen af. Zijn de schimmelnagels na een jaar nog niet genezen? Dan kunt u bespreken of u een tweede kuur wilt proberen.
Bijlagen
Foto’s:
Referentie: Thuisarts, Huidarts, huidziekten