Algemeen
Een Candida-infectie wordt vaak “schimmel of gist-infectie”genoemd. Een Candida infectie wordt niet beschouwd als een echte SOA doordat het niet ontstaat door seksueel contact. De gist op zich kan echter wel door seksueel contact worden overgedragen zonder dat de “besmette”persoon daar last van krijgt. De aanwezigheid van Candida gisten in de geslachtsorganen hoeft geen klachten te geven en is op zich onschuldig. De meeste vrouwen maken minimaal één Candida infectie door van de vagina gedurende hun leven.
Symptomen
- jeuk in de vagina.
- witte, soms brokkelig-yoghurtachtige vaginale afscheiding zonder geur.
- een rood, gezwollen en pijnlijk slijmvlies van de vagina.
- pijn of een branderig gevoel, al dan niet bij het plassen of vrijen.
- Een candida infectie kan zich ook uitbreiden naar de uitwendige geslachtsdelen of naar de liesplooien. Dit geeft klachten als jeuk, roodheid, schilfering, soms blaasjes of puskopjes. In de liesplooien kunnen smetplekken ontstaan met rode, geïrriteerde en vochtige huid, soms met scheurtjes er in.
Oorzaken
Er ontstaat meer schimmel (candida) in de vagina dan er normaal thuishoort.
De volgende factoren kunnen het evenwicht tussen bacteriën en schimmels in de vagina verstoren:
- Bij hormonale veranderingen lijken schimmels soms beter te groeien. Bijv. rond de menstruatie of tijdens een zwangerschap.
- Wassen van de vagina met zeep (ook neutrale zeep)
- Medicijnen zoals corticosteroïden, antibiotica
- Diabetes mellitus
Vaak spelen geen van deze oorzaken een rol en weten we niet waarom een schimmelinfectie ontstaat of regelmatig terugkomt. Een candida-infectie is niet besmettelijk en dus ook niet seksueel overdraagbaar. Iedereen draagt deze schimmels al op de huid en slijmvliezen. Er is geen bewijs dat het dragen van strakke kleding, inlegkruisjes of tampons de kans op schimmelinfecties vergroten.
Diagnose
De diagnose wordt meestal gesteld op het klinisch beeld, op hoe het er uitziet.
Het is mogelijk om wat afscheiding onder de microscoop te bekijken, dan kan men schimmel draden of gistbolletjes zien.
Evaluatie
- Kenmerken: jeuk en niet-riekende, witte afscheiding, in combinatie met een rode, gezwollen vulva of vaginawand met witte, brokkelige fluor bij lichamelijk onderzoek.
- Een positieve gistkweek of een KOH-preparaat met schimmeldraden ondersteunen de diagnose.
- Bij uitgebreid erytheem, oedeem, krabeffecten of fissuren is er sprake van ernstige vulvovaginale candidiasis.
- Bij meer dan driemaal per jaar klachten van vulvovaginale candidiasis die ten minste eenmaal is bevestigd door onderzoek (lichamelijk onderzoek, zo nodig aangevuld met microscopisch onderzoek of een gistkweek) is er sprake van recidiverende vulvovaginale candidiasis.
Beleid
Voorlichting en niet-medicamenteuze adviezen
Hieronder volgen een paar tips, aanwijzingen waardoor u mogelijk afscheiding kunt helpen voorkomen:
- Vulva / vagina nooit met zeep wassen
- Niet dagelijks inlegkruisjes gebruiken, beperk dit voor rond de menstruatie
- Draag geen synthetisch ondergoed
- Gebruik geen desinfecterende spoelvloeistoffen
- Gebruik geen yoghurttampons
- Laat tampons en sponsjes niet te lang in, wissel minstens elke 4 uur
- Ontraad het gebruik van vaginale douches en van theeboomolie.
- Draag niet te strakke broeken
- Na toiletbezoek afvegen van voren naar achteren en nooit andersom
- Was de penis als u vaginaal contact wilt hebben na anaal contact
Medicatie:
Lokale behandeling
- Miconazol capsule 1200 mg voor vaginaal gebruik, eenmalig ’s avonds voor het slapen gaan diep inbrengen.
- Alternatieve vaginale behandelingen:
- clotrimazol tablet 200 mg voor vaginaal gebruik, gedurende 3 dagen ’s avonds voor het slapen gaan 1 tablet diep inbrengen (de vaginale tabletten hebben voldoende vaginaal vocht nodig om geheel op te lossen)
- clotrimazol crème 20 mg/g voor vaginaal gebruik, gedurende 3 dagen ’s avonds voor het slapen gaan 1 applicatorvulling (5 g) diep inbrengen
- butoconazol 1 ovule 100 mg voor vaginaal gebruik, gedurende 3 dagen ’s avonds voor het slapen gaan diep inbrengen
- butoconazol crème 20 mg/g voor vaginaal gebruik, gedurende 3 dagen ’s avonds voor het slapen gaan 1 applicatorvulling (5 g) diep inbrengen
- Pas vaginale behandeling bij voorkeur niet toe tijdens (de eerste dagen van) de menstruatie.
- Lokale antimycotica kan het rubber van condooms en pessaria aantasten, waardoor deze minder bescherming bieden tegen conceptie en soa. Raad het gebruik van condooms en pessaria af tot 3 dagen na het stoppen met vaginale capsules of crèmes.
- Ontraad miconazolbevattende preparaten aan vrouwen die acenocoumarol of fenprocoumon gebruiken. Ook bij vaginaal en uitwendig gebruik kan miconazol de werking van deze anticoagulantia verstoren.
Systemische behandeling
- Fluconazol 1 capsule 150 mg oraal, eenmalig. Niet bij zwangerschap of borstvoeding
- Geef eventueel bij uitwendige jeuk tevens een crème voor uitwendig gebruik:
- miconazol crème 20 mg/g, tweemaal daags dun aanbrengen tot de klachten over zijn
- clotrimazol crème 10 mg/g, tweemaal daags dun aanbrengen tot de klachten over zijn
Zwangerschap en lactatie
- Geef bij zwangere vrouwen een lokale behandeling met miconazol of clotrimazol.
- Overweeg bij onvoldoende resultaat een langere behandeling van 1 week
- Geef bij borstvoeding bij voorkeur miconazol vaginaal.
- Alternatieven bij borstvoeding zijn butoconazol of clotrimazol vaginaal, of fluconazol eenmalig oraal (borstvoeding hoeft bij fluconazol eenmalig niet te worden gestaakt).
Ernstige vulvovainale candidiasis
Overweeg bij uitgebreid erytheem, oedeem, krabeffecten of fissuren:
- langerdurende behandeling (7-14 dagen) met vaginale imidazolen
- clotrimazol crème voor vaginaal gebruik 10 mg/g, voor het slapen gaan 1 applicatorvulling (5 g) diep inbrengen
- miconazol crème voor vaginaal gebruik 20 mg/g, voor het slapen gaan 1 applicatorvulling (5 g) diep inbrengen
- fluconazol capsule 150 mg oraal, 1 capsule op dag 1 en 1 capsule op dag 4
Recidieverende Vulvovainale candidiasis
- Bij een recidief is de behandeling in principe dezelfde als bij een eerste infectie.
- Ga na of er risicofactoren zijn voor candidiasis (diabetes mellitus, antibiotica, corticosteroïden) en zo ja, of deze weggenomen kunnen worden.
- Vraag bij twijfel (bijvoorbeeld bij onvoldoende reactie op de gebruikelijke behandeling) een candidakweek met gisttypering aan.
Profylaxe
- Overweeg een profylactische behandeling bij hardnekkige klachten en bewezen recidiverende vulvovaginale candidiasis.
- Eerste keus is behandeling on demand. Miconazol, 3 capsules à 1200 mg voor vaginaal gebruik, voor 3 eenmalige behandelingen, of fluconazol, 3 capsules à 150 mg oraal, zodat zij bij hinderlijke klachten direct kan starten met de behandeling.
- Tweede keus is behandeling met miconazol capsules à 1200 mg voor vaginaal gebruik, die patiënte gedurende 3-6 maanden ’s avonds voor het slapen gaan zo diep mogelijk moet inbrengen op dag 5 van de menstruatie. Vermeld het gebruik op het recept. Bij onvoldoende werkzaamheid mag dit middel tot eenmaal per week gegeven worden, dit kan betekenen dat bij ernstige klachten gedurende een langere periode eenmaal per week behandeld wordt met miconazol capsules à 1200 mg voor vaginaal gebruik.
- Derde keus is orale behandeling met fluconazol capsules à 150 mg oraal, gedurende 3-6 maanden 1 capsule op dag 5 van de menstruatie. Vermeld het gebruik op het recept. Bij onvoldoende werkzaamheid mag dit middel tot eenmaal per week gegeven worden, dit kan betekenen dat bij ernstige klachten gedurende een langere periode eenmaal per week behandeld wordt met fluconazol capsules à 150 mg oraal.
- Spreek bij profylaxe ter voorkoming van een candida-infectie een controle na 3 maanden af om het beleid te evalueren en zo nodig te heroverwegen.
Beloop
Een schimmelinfectie in de vagina kan geen kwaad. Het evenwicht tussen de bacteriën en schimmels herstelt zich vaak vanzelf. Het opvolgen van de genoemde adviezen helpt hierbij. Soms duurt het enige weken voordat de afscheiding en de jeuk overgaan.
Bijlagen
Referenties: Thuisarts, Medicom formularium, NHG-standaard, Huidziekten, Huidarts