Algemeen
- Het is een abnormale reactie van de kleine bloedvaten in de huid bij blootstelling aan kou.
- Deze conditie treedt voornamelijk op in het voorjaar en de herfst.
- Vaker bij vrouwen dan bij mannen gezien.
- Vooral mensen die veel in de koude buitenlucht of koude ruimtes werken kunnen er meer last van hebben. Bijv boeren en slagers.
- Medische naam: Perniones
Symptomen
- Acuut ontstane rode tot blauwrode zwellingen
- Scherp begrensd, soms meer diffuus verspreid
- Vooral over jeuk, branderigheid, gloeien en/of tintelingen
- Soms blaren, zweertjes of wonden
- Vaak spontane herstel binnen een week, maximaal 3 weken
- Een complicatie is een bacteriële infectie
- Locaties: buitenzijde handen, vingers, voeten en tenen, voetzolen, hielen onderbenen, zijkanten van de heup, de neuspunt en de oorschelpen.
Oorzaken
Het is een abnormale reactie van de kleine haarvaatjes in de huid op koude. De grotere vaatjes in de lederhuid gaan vernauwen om de warmte in de huid vast te houden. De kleine haarvaatjes gaan echter verwijden, in plaats van vernauwen, waardoor de huid blauwrood gaat zien. De oorzaak van dit abnormale reactiepatroon is niet bekend.
Andere risicofactoren:
- Vooral: constante blootstelling aan lage temperatuur (rondom het vriespunt) in combinatie met hoge luchtvochtigheid en wind zijn van belang.
- Familiare voorkomen
- weinig beweegt
- mager zijn
- beknellende kleren/sokken/kousen//handschoenen/schoenen ( afknelling bloedstroom)
- dunne of vochtige kleren
- vochtig klimaat
- roken
- medicatie (bijv betablokkers)
- overmatig zweten
- idiopathisch
Differentiaal diagnose
- bevriezing (frostbite)
- Raynaud fenomeen
- SLE
- chilblain lupus
- acrocyanosis
- cryoglobulinemie
- koude agglutininen
- livedo reticularis
- borrelia lymfocytoom
- vasculitis
- cholesterol embolieën
- erythromelalgie
- erythrocyanosis
- granuloma annulare
- polycythemia vera
- lupus pernio (sarcoïdose)
- koude panniculitis
- Kaposi sarcoom
Diagnose
Op basis van klinische kenmerken.
Beleid
Voorlichting:
Winterhanden of wintertenen gaan meestal vanzelf over. Adviezen om de klachten te verminderen of te voorkomen:
- Uw lichaam warm houden bijv door actief te bewegen, handschoenen, muts, extra kleding, waterdichte schoenen, sokken van katoen of wol, warme huis/werkplek.
- Voorkom dat de huid kapot gaat. Voorkom dat u zich stoot. Niet krabben bij jeuk.
- Niet roken.
- Eventueel tijdelijk bètablokkers staken in overleg met arts.
Wisselbaden
Hierbij worden de voeten kortdurend, maximaal 2-3 minuten, ondergedompeld in koud water en daarna in warm water met of zonder massage. Mechanisme is onduidelijk, bij sommigen werkt het. Dit wordt dan uitgevoerd voordat het winterseizoen begint.
Lichttherapie
Lichttherapie met UVB aan het begin van de winter zou ook de klachten kunnen voorkomen, maar de resultaten zijn zeer wisselend.
Lokale geneesmiddelen
Er bestaan middelen die de huiddoorbloeding plaatselijk verbeteren.
Capsicum crème 0.075% FNA op recept
Midalgan Forte, verkrijgbaar zonder recept
Vaatverwijdende geneesmiddelen
Behandeling met deze geneesmiddelen kan worden overwogen bij patiënten met ernstige verschijnselen. De meeste middelen hebben uiteraard ook hun bijwerkingen en zijn dus niet erg geliefd.
Nifedipine, diltiazem, prazosine en pentoxyfylline. Deze middelen dienen vaak enkele maanden te worden gebruikt.
Beloop
Perniones kan vele jaren blijven bestaan, vooral wanneer er niet aan de genoemde leefregels wordt gehouden. Oudere patiënten krijgen meestal geen echte aanvallen meer. Patiënten met een bijkomende aandoening van het aderlijk bloedstelsel aan de benen (veneuze insufficiëntie) behouden de klachten de rest van hun leven.
Bijlagen
Extra informatie:
Wanneer contact opnemen met uw huisarts?
Symptomen van wintertenen of winterhanden lijken en
- de huid gaat kapot (kapotte blaar, wondje of zweer)
- de huidafwijkingen zijn zonder kou ontstaan
- de huidafwijkingen blijven ook wanneer het weer warmer wordt in het voorjaar en in de zomer
- de huidafwijkingen ontstaan op oudere leeftijd
- u krijgt ook andere klachten (zoals aan de gewrichten of zweren in de mond)
Mogelijk heeft de huidafwijking dan niet met de kou maar met een andere oorzaak of ziekte te maken, zoals etalagebenen of diabetes mellitus.
Foto’s:
Referentie: Thuisarts, Huidarts, huidziekten